Frumvarp matvælaráðherra til heildarlöggjafar um lagareldi, sem nær til sjókvíaeldis, landeldis og hafeldis er mjög viðamikið. Flestir eru sammála á þörfinni fyrir heildarlöggjöf um starfsemina sem vaxið hefur hratt á undanförnum árum.

Mest er deilt um sjókvíareldi á laxi, sem Landsamband veiðifélaga og fleiri óttast að ógni íslenska laxastofninum. Margir gagnrýna einnig að afhenda eigi fiskeldisfyrirtækjum firði til sjókvíareldis ótímabundið.

Hér verður tiplaðá stóru í frumvarpinu enda ekki hægt að gera því öllu skil í stuttri frétt. Í fyrsta lagi verður sjókvíareldi bannað á stórum svæðum við Faxaflóa og Breiðafjörð vestanlands. Á Norðurlandi við Húnaflóa og Skagafjörð, við Eyjarfjörð, sem og á svæði milli Skjálfanda og Tjörness og svæði við Öxarfjörð. Þá verður eldi einnig bannað á stóru svæði Norðaustanlands.

Aðeins verður leyft aðala eina kynslóð af fiski í einu áhverju svæði og skylt að hvíla svæðin í tiltekin tíma þar á eftir.

Í 24. greininni er tekið fram að smitvarnarsvæði, eða eldissvæði, skuli úthlutað með útboði og að úthlutun svæðanna myndi ekki eignarrétt eða óafturkallanlegt forræði yfir svæðunum eða heimild til eldis.

Í 33. grein er hins vegar tekið fram að rekstrarleyfi til sjókvíareldis verði ótímabundið, og það er þetta ákvæði sem veldur hvað mestum deilum. Þeir sem nú þegar hafia leyfi til 16 ára samkvæmt núgildandi lögum fengju væntanlega ótímabundna framlengingu.

„Það er talið standast betur stjórnarskrárbundin réttindi um meðlhóf. Að mér er tjáð þá væri hæpnara að beita jafn ströngum viðurlögum og frumvarpið er í rauninni að leggja til ef ofan á tímabundið leyfi, sem telst í sjálfu sér vera íþyngjandi,” segir Bjarkey Olsen sem talar frá alþjóðlegri sjávarútvegssýningu í Barcelona.

Í 39. grein er rekstrarleyfishöfum heimilt að flytja laxamagn á milli svæða. Þeim verður einnig heimilt að framselja laxahlut til annarra leyfishafa og skulu þá greina frá kaup- eða leiguverði. Leyfishafi getur einnig veðsett rekstrarleyfi sitt og laxahlut.

„Áður en Vinstri græn komu í þetta ráðuneyti var búið að úthluta öllum þessum laxaleyfum. Það er auðvitað heimilt að selja leyfin á milli aðila innan sama svæðis. Við verðum að átta okkur á því. Þú getur ekki selt á milli Austfjarða og Vestfjarða til dæmis,” segir matvælaráðherra.

„Ég lít ekki svo á að í rauninni sé um varanlega nýtingu auðlindarinnar að ræða. Heldur sé þetta leyfi sem hægt er í rauninnni að grípa inn í hvenær sem er.“

Greinin sé að vaxa hratt og fyrirtækin að fjárfesta og rétt að gefa þeim svigrúm til þess.

„Auðlindagjald er ekki útilokað í mínum huga og hefur aldrei verið,” segir Bjarkey Olsen. En fiskeldisgjaldið sem innheimt er væri framleiðslugjald og því í raun auðlindagjald. En samkvæmt fjármálaáætlun sé greinin nú þegar að greiða meira til ríkisins en aðrar greinar.