Samen met de Universiteit Gent onderzoekt het Federaal Planbureau de effecten van een collectieve arbeidsduurvermindering. Maar amper vijf bedrijven en organisaties uit de privésector, vooral ngo’s, nemen deel aan het experiment. Bij de aankondiging van het project hadden bijna 300 bedrijven nog interesse getoond.

De deelnemende bedrijven zullen vanaf mei zes maanden lang een vierdaagse werkweek met arbeidsduurvermindering en loonbehoud invoeren. Ze zullen de 38 urenweek minstens twee uur verkorten, maar ook een vermindering naar 32 uur is mogelijk. Het systeem is niet te verwarren met de maatregel uit 2022 die het mogelijk maakt een 38 urenweek te spreiden over vier dagen in plaats van vijf.

De bedrijven beslissen zelf over een variabele of vaste vrije dag. Ook welke afdelingen meedoen met de test ligt in hun handen. Experts begeleiden en ondersteunen de deelnemende bedrijven en organisaties met enquêtes en interviews. De resultaten worden verwacht in april 2025.

Professor arbeidseconomie Stijn Baert (UGent) is niet verrast over het beperkte animo van bedrijven. Hij wijst op de uurloonkost, die hoger door het loonbehoud hoger zal zijn. ‘Bedrijven moeten die hogere uurlonen doorrekenen in hun producten, wat negatieve gevolgen heeft voor hun concurrentiepositie op de internationale markt.’ Dat kan ook leiden tot minder jobs. ‘Dat is natuurlijk anders voor vzw’s en gemeentebesturen, voor hen spelen de concurrentiepositie en rendabiliteit minder een rol.’

De studie is een initiatief van federaal minister van Werk Pierre-Yves Dermagne (PS), die de opdracht in september 2023 gaf aan het Federaal Planbureau. Daarmee wil de minister de eventuele voordelen van een kortere werkweek nagaan. Dermagne verwees daarbij naar eerdere experimenten in het buitenland. Maar zijn partij wacht het resultaat van het onderzoek niet af: PS-voorzitter Paul Magnette trekt naar de kiezer met een werkweek van 32 uur als een van de belangrijkste standpunten.

De claim luidt dat een kortere werkweek met loonbehoud een oplossing kan zijn voor de krapte op de arbeidsmarkt en burn-outs kan voorkomen. Baert is niet overtuigd. ‘Arbeidsduurverkorting kan het welzijn van werknemers helpen verbeteren, als ook de werkeisen worden aangepast aan de mindere uren. Maar werkeisen haalbaar houden en energie op peil houden, regel je met andere knoppen dan met de urenknop. Dat Magnette de kortere werkweek toch weer bovenhaalt als verkiezingspunt, is wetens en willens spelen met onze welvaart’, aldus Baert.

In 2019 hield de vzw Femma, die zich inzet voor vrouwenrechten, het eerste experiment met een vierdagenwerkweek in België. De organisatie verkortte de werkweek van 36 uur naar 30 uur. Daaruit bleek dat er een beter evenwicht tussen werken, zorgen en vrije tijd was. Verder bleek de motivatie om te werken tot aan de pensioenleeftijd hoger. Het experiment duurde een jaar en sinds 2022 hanteert Femma een officiële werkweek van 32 uur.